संगणकाला आपली भाषा समजण्यासाठी विविध प्रक्रिया आणि तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो. संगणक मूळतः बायनरी भाषा (Binary Language) समजतो, जी फक्त 0 आणि 1 या अंकांवर आधारित असते. आपली भाषा संगणकाला समजावून सांगण्यासाठी खालील प्रक्रियांचा उपयोग होतो:
1. भाषेचे कोडिंग
आपण संगणकासोबत संवाद साधण्यासाठी वापरत असलेली भाषा (उदा. मराठी, इंग्रजी) संगणकात एकतर ASCII, Unicode किंवा अन्य प्रकारच्या कोडमध्ये रुपांतरित केली जाते.
- Unicode: मराठीसारख्या भाषांना संगणकावर वापरण्यासाठी प्रत्येक अक्षराचा एक युनिक कोड दिला जातो.
उदा. ‘अ’ साठी Unicode कोड:U+0905
2. प्रोग्रामिंग भाषा
संगणकाला सूचना देण्यासाठी प्रोग्रामिंग भाषा वापरल्या जातात, ज्या संगणकाला समजणाऱ्या कोडमध्ये रुपांतरित होतात.
उदा. Python, C, Java यांसारख्या भाषांचा वापर केला जातो.
प्रक्रिया:
- High-Level Language (आपल्या प्रमाणे भाषा): आपण वापरतो. (उदा.,
print("Hello World")) - Compiler किंवा Interpreter: हा कोड संगणकाच्या समजणाऱ्या Machine Code (0 आणि 1) मध्ये बदलतो.
3. मशीन लर्निंग आणि नैसर्गिक भाषा प्रक्रिया (NLP)
आपल्या बोलण्यात किंवा मजकुरातील अर्थ संगणकाला समजण्यासाठी आजकाल NLP तंत्रज्ञान वापरले जाते.
- Speech-to-Text: आवाजाच्या लहरींना डिजिटल कोडमध्ये बदलून मजकूर तयार होतो.
- Text Processing: मजकूराचा अर्थ लावण्यासाठी शब्द, व्याकरण, वाक्यरचना यांचा अभ्यास केला जातो.
उदा. Google Translate, ChatGPT.
4. कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI)
AI तंत्रज्ञान संगणकाला भाषेतील भावना, संदर्भ आणि आशय समजण्यास सक्षम करते.
- यामध्ये संगणक मोठ्या प्रमाणावर डेटा वापरतो आणि तो डेटा वापरून भाषेचा अभ्यास करतो.
5. ऑपरेटिंग सिस्टम आणि हार्डवेअर
शेवटी, संगणकाची हार्डवेअर प्रणाली आणि ऑपरेटिंग सिस्टम (जसे Windows, Linux) भाषेचे प्रक्रिया करणारे साधन म्हणून कार्य करतात.
उदाहरण:
जर तुम्ही म्हणाल, “संगणक, गाणे वाजवा.”
- आवाज डिजिटल सिग्नलमध्ये रूपांतरित होतो.
- सिग्नलचा अर्थ लावून NLP प्रणाली आदेश ओळखते.
- संगणक मशीन कोडमध्ये आदेश पाठवतो.
- गाणे प्ले होते.
थोडक्यात, संगणक मानवाच्या भाषेला समजून घेण्यासाठी भाषा कोडिंग, प्रोग्रामिंग, आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता यांचा एकत्रित वापर करतो.